Daar gaan ze!

En ze gaan. Met miljoenen te gelijk. Zwaluwen, spreeuwen, zomertortels, rietgorzen, purperreigers, roodborsttapuiten, ooievaars, vliegenvangers, roodstaarten… te veel om op te noemen. Het is een enorme volksverhuizing. Ganzen uit het hoge noorden komen in Nederland de winter doorbrengen. Onze zwaluwen overwinteren in Zuid-Afrika en verruilen Hollandse weides met koeien voor savannes met zebra’s en neushoorns. 

De kleine mantelmeeuwen die van de zomer op Haagse daken hebben gebroed en soms voor veel overlast hebben gezorgd, brengen de winter door in Portugal of Marokko. Meeuwen uit Oost-Europa strijken in de winter neer in Den Haag. Roodborstjes die in de zomer in Nederland hebben gebroed trekken naar Zuidwest Europa en maken plaats voor dieren uit Scandinavië. 

Hightech en old school navigatie

Maar hoe vinden al die vogels de juiste weg? Ze gebruiken een scala aan hulpmiddelen. Jonge vogels vertrouwen op hun eerste reis vaak grotendeels op een ingebouwde kompas en kijken wat oudere vogels doen. Die oudere vogels maken naast kun ingebouwde kompas ook van grote lijnen in het landschap gebruik en volgen kustlijnen en rivieren.

Ook oriënteren ze zich op de zon en de sterren, het aard magnetisch veld en gebruiken ze geluiden en geuren om de weg te vinden. Een goede gereedschapskist met zowel hightech als old school navigatieattributen is belangrijk, want bijvoorbeeld weersomstandigheden kunnen ervoor zorgen dat bijvoorbeeld navigeren op zicht een poosje niet mogelijk is. 

Gevaar

De Grote Reis is niet zonder gevaar. Vooral het oversteken van de zeeën is een uitdaging. Je kunt immers nergens even gaan zitten om uit te rusten. De meeste schepen op zee maken dan ook wel eens mee dat een vogel uitgeput op het dek landt. Vogels kiezen vaak de smalste zeestraten om de zee over te steken. Bekende oversteekplekken zijn de Straat van Gibraltar en de Bosporus. Toch zijn het gek genoeg juist de grotere vogels die hier in grote getale overtrekken. Zij moeten gebruik maken van thermiek en kunnen zich een terugval in opstijgende wind niet lang verantwoorden.

Kleine zangvogeltjes daarentegen hebben, als ze genoeg hebben gegeten, voldoende vet om bijvoorbeeld dwars over de middellandse zee te vliegen, maar kiezen toch vaak een veiligere route. Vogels uit Engeland zijn altijd weer blij als ze in ons eigen Westduinpark kunnen uitpuffen. Ook een woestijn als de Sahara is een grootte barrière. Een flinke zandstorm kan voor duizenden vogels een voortijdig einde betekenen. 

Nog meer gevaar!

Helaas moeten vogels niet alleen rekening houden met de zee en het weer. Op de trek komen ze ook tal van door mensen veroorzaakte gevaren tegen. Berucht is de jacht in Frankrijk en op Malta. Elk jaar komen vogelbeschermers in het geweer om regeringen te bewegen met het stoppen van de jacht op trekvogels van soorten waar het slecht mee gaat. Ook grote glazen gebouwen eisen elk jaar weer hun tol onder langstrekkende vogels. En ook zoiets als de biologische gewasbescherming kan een grote tol eisen.

Om het gebruik van gif terug te dringen worden sommige zaden voorzien van een coating met bacteriën. Als het zaad kiemt verspreiden de bacteriën zich over de plant en beschermen de planten tegen ziektes. Spuiten van gif is dan niet nodig. Helaas snoepen trekvogels ook graag van deze zaden en na het eten worden ze een poosje suf en misselijk van de coating. In plaats van vetter worden om zo goed doorvoed de reis aan te vangen vermageren ze en is de kans groter dat ze door uitputting sterven.

Aantallen om van te duizelen

Op wereldschaal zijn tijdens de trek vele miljarden trekvogels onderweg. Natuurlijk komt maar een klein deel over Nederland. Toch zijn het getallen waar je van gaat duizelen. Radaronderzoek liet zien dat in oktober 2015 er in vier nachten bijna 57 miljoen vogels over ons land heen trokken.

Mijn respect hebben ze.

Credits:
Een deel van de informatie heb ik overgekomen van  het artikel “Gejaagd door de wind” van Gert Ottens (Vogelbescherming Nederland)