Op pad met Martin...Stadsecoloog Martin blogt maandelijks over de Haagse stadsnatuur.

Martin's blog: Sex and the city

03-09-2018

Als we van half augustus tot eind september met een glaasje rosé of kopje muntthee lekker buiten zitten na te mijmeren over deze bijzondere zomer, hebben we geen idee dat zich in de lucht hoog boven ons een zinderend spektakel afspeelt: het paarseizoen van de dwergvleermuizen is in volle gang.

Roepen, knokken en verleiden
De gewone dwergvleermuis hoort bij een stad net zo als Fabienne de Vries bij TMF en Johan Derksen bij VI. In het voorjaar komen de vrouwtjes van deze soort in kolonies van 50-100 dieren bij elkaar en brengen daar samen hun jongen groot. Deze "kraamkolonies" vinden we in Nederland vrijwel alleen in spouwmuren. Zodra de jongen zelfstandig zijn, vallen de kraamkolonies uit elkaar en gaan de dames weer op vrijersvoeten. De mannetjes bezetten vanaf deze periode, ongeveer vanaf half augustus, een eigen territorium. Het centrum van dit territorium bestaat uit een "paarverblijfplaats". Een knus plekje onder een dakpan, achter een boeibord of in een spouwmuur waar je via een open stootvoeg naar toe kunt. Maar ook een opening achter een regenpijp, daklijst of loodslab kan naar zo’n crib leiden. Om de dames te verleiden om op bezoek te komen, vliegen de mannetjes al roepend onophoudelijk rondjes door dun territoria. Met hun verleidelijke roep lokken ze vrouwtjes en laten ze andere mannetjes weten dat ze weg moeten wezen. Eventuele concurrenten worden met een spectaculair luchtgevecht zonder pardon uit hun territorium gemept.

Er zijn ook nog ruige dwergen
Naast de gewone dwergvleermuis komt in Nederland ook de ruige dwergvleermuis voor. Het bijzondere van de ruige dwergvleermuis is dat dit een soort is waarvan de vrouwtjes net als vogels trekgedrag vertonen. Ze vliegen in de nazomer vanuit hun kraamgebieden in centraal Europa door west Nederland naar hun overwinteringsgebieden. Beroemd zijn de grote aantallen die in augustus langs de Afsluitdijk en de Houtribdijk  trekken. De mannetjes trekken niet en blijven het hele jaar in Nederland. Als nachtdier is het natuurlijk belangrijk om voordat het licht wordt een veilig slaapplekje te vinden. De mannetjes doen dan ook hun uiterste beste om aan de vrouwtjes te laten weten dat ze een gratis overnachting met een warm bed in de aanbieding hebben. In tegenstelling tot de mannetjes van de gewone dwergvleermuis roepen de mannetjes van de ruige dwergvleermuis vanuit hun verblijfplaatsen en vliegen ze niet al roepend rond. Alleen als er een mannetje van een gewone dwergvleermuis langs vliegt willen ze nog wel eens hun verblijf verlaten om dit mannetje hun territorium uit te timmeren. Ruige dwergvleermuizen vinden we wat meer in bomen dan in gebouwen. Op Youtube zijn meerdere filmpjes te vinden van baltsende ruige dwergvleermuizen.

Barry White stem
Vleermuizen communiceren met behulp van hoog frequente geluiden die we doorgaans niet kunnen horen. Hoe hoger een geluid, hoe minder ver het draagt. Wil je echter een vrouwtje lokken, dan is het zaak om lager geluid te produceren. Dat draagt immers verder. In de paarperiode zetten de mannetjes dan ook hun "Barry White stem"op. Dit lage geluid komt - als je nog jong bent - net binnen ons gehoorbereik. Kinderen en jongeren kunnen dan ook nog als eens klagen dat ze piepjes horen terwijl ze door volwassenen meewarig worden aangekeken.

Come on, woman, come, follow me home
Kinderen kunnen dus de piepjes van een paarroep horen. Volwassenen kunnen het alleen horen met een batdetector. Het klinkt dan meestal als een paar forse tikken. Maar in de paargeluiden zit echter iets heel fraais verborgen. Wanneer je het vertraagd op een batdetector afspeelt klinkt het als een fluitend vogeltje. En dan spant de ruige dwergvleermuis de kroon. Zijn geluidje is langer, lieflijker en melodieuzer dan dat van de gewone dwergvleermuis. Zeg maar ruige bolster, blanke pit. Je kunt het hier horen. Ik vraag me altijd af hoe zo’n paarroep van een dwergvleermuismannetje voor een vrouwtje klinkt. Ik denk dat het als Mark Knopfler klinkt: "Come on, woman, come, follow me home". Maar dan wel met een vleugje Barry White.

Blog van de stadsecoloog
Martin is stadsecoloog bij gemeente Den Haag. Via deze blog vertelt Martin maandelijks wat er speelt in de Haagse stadsnatuur. Ontdek de wondere wereld van het Haagse groen!Wil je meer blogs van Martin lezen? Kijk dan eens in onze rubriek Op pad met Martin

Cookie-instellingen