Voor een voorbijganger met een romantische blik lijken de bomen geliefden. Een eik en een beuk die naast elkaar groeien en elkaar daarbij omhelzen. De wortels van de beuk lijken net een hand en liggen op de wortels van de eik. ‘Wat leuk!’, zou je denken. Maar nee! Voor een boomkenner is dit een heel ander beeld: het is oorlog! Een gevecht van leven op dood.

Bosbeheer voor divers bos
Buiten het broedseizoen neemt gemeente Den Haag beheermaatregelen in onze bossen om een divers bos in stand te houden, met veel variatie in boom- en struiksoorten en verschillende leeftijden. Dat doen we bijvoorbeeld in de Scheveningse Bosjes. een van de maatregelen heet ‘dunning’: bepaalde bomen krijgen meer groeiruimte door omringende bomen weg te halen. Waarom dat nodig is, wordt hieronder duidelijk aan de hand van de verstrengelde bomen op Oosterbeek.

Het lot van een eik
Eiken groeien langzaam, maar hebben daardoor ook hard hout en kunnen heel oud worden. Zij hebben ook veel licht en ruimte nodig om goed te kunnen groeien. De grove schors biedt verstopmogelijkheden voor heel veel insecten. Niet alleen de bladeren, maar ook de eikels zijn geliefd voedsel voor vele dieren. Een waardevolle boom in ieder opzicht dus.

De eiken hebben echter grote concurrentie in de bossen. Esdoorns en beuken groeien beter in de schaduw en zijn sneller dan de eiken. Zo kunnen zij de langzaam groeiende eiken makkelijk inhalen en vervolgens verstikken. De eiken hebben dus hulp nodig in de strijd om lucht, licht en ruimte.

Een stille strijd
De eik en de beuk op Oosterbeek zijn verstrikt in een stille strijd. De eik was er eerst en heeft zijn best gedaan om goed te groeien. Doordat er naast de sloot nog ruimte was kon dat prima. Maar vele jaren later viel een beukennoot tussen zijn wortels. Misschien was het ook wel een eekhoorntje dat hem daar verstopte voor de winter en vervolgens vergat.

Een jonge beuk houdt van schaduw en vond dit plekje prima. In het bos van Oosterbeek staan heel veel beuken. Hierdoor had deze beuk vele maatjes in de buurt die hem konden steunen met voeding. In de laatste jaren is er toenemend (landelijke) aandacht voor het concept van het ‘wood-wide-web’. Auteurs zoals boswachter Peter Wohlleben schrijven voor een groot publiek hoe bomen in een bos met elkaar communiceren. Dat doen bomen volgens de schrijvers door middel van wortels en schimmels die fysieke connecties maken.

Beuk overleefde zelfs het ringen
De ‘wood-wide-web’ heeft deze beuk tot het uiterste gesteund. Toen de mensen namelijk doorhadden dat de beuk de waardevolle eik verstikte is de beuk ‘geringd’. Dat betekent dat de schors rond de stam wordt verwijderd met het doel dat de boom langzaam afsterft. Behalve de concurrent van de eik weg te nemen wordt door ringen ook ‘staand dood hout’ gecreëerd. De dode stam blijft namelijk staan.

Dood hout is heel waardevol voor vele bosbewoners. Bijvoorbeeld spechten die er hun holtes in kunnen maken. In gezond hout lukt dat niet. Maar dankzij de connecties met zijn beukenfamilie kreeg de geringde beuk zó veel ondersteuning dat hij zelfs het ringen overleefde! Dat is goed nieuws voor de beuk, maar minder goed voor de eik. Naar mate de beuk groter wordt verdrukt hij de eik steeds meer. Stuk voor stuk zal de kroon van de eik afbrokkelen tot hij uiteindelijk het lootje legt.

Bij de monumentale eik in Oostduin is duidelijk te zien wat het effect van de verdrukking is. Ook al is de kroon van ‘zijn’ beuk (waarschijnlijk vanwege stormschade) inmiddels verwijderd is de eik dusdanig verzwakt dat ook hij het niet lang meer gaat redden.

Wie gaat de strijd winnen?
Zonder hulp zal de eik het niet redden van de groeikracht van de beuk en tenslotte ten onder gaan. In het bosbeheer worden maatregelen genomen om diversiteit te bevorderen. In dit geval werd er in het verleden ervoor gekozen om de eik te bevoordelen en de beuk te verwijderen. Maar dat heeft de beuk dus overleefd.  

Als hij niet ziek wordt of door het weer geveld zal de beuk de strijd dus winnen. Ook al gaat daar een flinke tijd overheen. Op ander plekken zal het weghalen van beuken en esdoorns ervoor zorgen dat de eiken het wél redden. Zodat er een mooi divers bos blijft bestaan!

Tekst & Foto's: Martina van der Vegt
Hoofdfoto: De wortels van de beuk liggen net een hand op de wortels van de eik.