Ectomyco-watte en Wood Wide Web?
Een paddenstoel is, net zoals de blauwe draadjes in sommige kazen of de pruik in een vergeten pot appelmoes, een schimmel. Een schimmel bestaat uit talloze dunne draadjes die, wanneer het om een vliegenzwam gaat, in de bodem zitten en zich aan de buitenkant van sommige boomwortels bevinden. De schimmeldraadjes heten met een moeilijk woord mycorhiza (myco=schimmel, rhiza=wortel). En omdat ze zich vastmaken aan de buitenkant van boomwortels heten ze voluit: ectomycorihza (ecto = op). Ze fungeren als een soort verlengstuk van boomwortels en laten bomen met elkaar ondergronds communiceren. Het ondergrondse systeem van boomwortels en mycorhiza wordt ook wel het Wood Wide Web genoemd. Bomen kunnen elkaar via het Wood Wide Web signalen sturen over bijvoorbeeld vraat door insecten. Wie hier meer van wil weten moet maar eens naar dit filmpje kijken:
Rood met witte stippen
Een paddenstoel is het vruchtlichaam van een schimmel. Het produceert sporen (een soort van zaadjes) waarmee de schimmel zich kan verspreiden. Een vliegenzwampaddenstoel ontstaat in een wit vlies. Als de paddenstoel in het vlies groeit breekt het rode deel (de hoed) door het witte vlies. De restjes van het witte vlies blijven achter op de rode hoed en vormen de stippen. De witte stippen liggen los op de rode hoed en kunnen er door de regen afspoelen. Omdat de vliegenzwam een ectomycorhiza is waarvan de schimmeldraden samenleven met eiken, berken, beuken, tamme kastanjes, dennen en sparren vind je de vliegenzwam alleen in de buurt van deze soorten.
Trippen door witte stippen
De vliegenzwam is een giftige paddenstoel. Vroeger sneden boeren de paddenstoel af en lieten deze weken in een schaaltje melk. Het gif trok in de melk en het schaaltje melk werd in de stal gezet. De vliegen die snoepten van de melk legden vervolgens het loodje. Hier zou de naam vliegenzwam vandaan komen. Een andere verklaring voor de naam vliegenzwam is de hallucinerende werking die het gif heeft. De vliegenzwam werd al heel lang geleden gebruikt door sjamanen om een “Lucy in the Sky with Diamonds experience” mee te verkrijgen. In Lapland waren ze zo gecharmeerd van de vliegenzwam dat men vroeger één vliegenzwam ruilde tegen één rendier. In Siberië gebruikten men in de 16e eeuw de vliegenzwam voor diverse geestverruimende gelegenheden. Ze werd ook tijdens bruiloften gebruikt. Het straatvolk stond bij de bruiloft te wachten met een bekertje om de urine van de bruiloftsgasten op te vangen. Ze dronken deze 'golden milk' en genoten zo mee van de werkzame stoffen in de vliegenzwam die via de urine weer werd uitgescheiden.
Zweef zelf weg!
De vliegenzwam heeft echter nog een betoverende eigenschap. Hij is namelijk gewoon mooi! Dus ik zou zeggen: ga er de komende weken op uit. Op tal van plekken moet je ze kunnen vinden. Denk dan eens aan het Wood Wide Web onder de grond, de rode hoed die langzaam maar zeker door een wit omhulsel is gebroken en de sjamaan die gelukzalig voor zijn tent in Lapland voor zich uitstaart. En vraag je eens af: “Zou die kabouter spillebeen ze allemaal wel op een rijtje hebben gehad?”
Blog van de stadsecoloog
Martin is stadsecoloog bij gemeente Den Haag. Via deze blog vertelt Martin maandelijks wat er speelt in de Haagse stadsnatuur. Ontdek de wondere wereld van het Haagse groen!Wil je meer blogs van Martin lezen? Kijk dan eens in onze rubriek Op pad met Martin
Credits:
De titel van dit blog is een variant op het NRC-artikel “Trippen met witte stippen” van Gemma Blok.